Theo dữ liệu từ eMarketer, doanh số bán lẻ thương mại điện tử trên di động đã tăng 17,9% và đạt hơn 3,56 nghìn tỷ USD vào năm 2021. Có thể thấy, thương mại điện tử đã trở thành một trong những lĩnh vực kinh doanh đầy tiềm năng, được thúc đẩy bởi sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ và xu hướng số hóa trong xã hội. Với sự gia tăng đáng kể của việc mua sắm trên thiết bị di động, hiểu rõ các mô hình kinh doanh thương mại điện tử điển hình ở Việt Nam hiện nay là một yếu tố quan trọng. Hãy cùng Subiz khám phá thêm về các mô hình kinh doanh trong thương mại điện tử đang được áp dụng phổ biến tại Việt Nam trong bài viết này, kèm ví dụ về các mô hình thương mại điện tử.
Các mô hình kinh doanh thương mại điện tử phổ biến hiện nay
Các mô hình kinh doanh thương mại điện tử phổ biến
Thương mại điện tử là nguồn lực quan trọng giúp nhà bán lẻ mở rộng quy mô kinh doanh. Đối với một số doanh nghiệp, thương mại điện tử là phương tiện hiệu quả nhất để tiếp cận thị trường. Hiện nay, các mô hình kinh doanh thương mại điện tử có sự đa dạng đáng kể và được phân chia như sau:
Mô hình B2B (Business to Business)
Mô hình kinh doanh thương mại điện tử B2B (Business-to-Business) là hình thức kinh doanh trực tuyến dành cho việc giao dịch giữa các doanh nghiệp với nhau. Nó tạo nên mối quan hệ kinh doanh giữa các công ty và chiếm tỷ lệ lớn trong thị trường thương mại điện tử toàn cầu. Theo dữ liệu từ Statista, doanh số thương mại điện tử B2B toàn cầu dự kiến đạt khoảng 21,8 nghìn tỷ USD vào năm 2027. Đây là một con số ấn tượng cho thấy mô hình B2B đóng vai trò quan trọng trong hoạt động kinh doanh trực tuyến trên thế giới.
Mô hình B2B (Business to Business)
Mô hình B2C (Business to Consumer)
Mô hình kinh doanh thương mại điện tử B2C (Business-to-Customer) là mô hình kinh doanh trực tuyến phổ biến thứ hai, liên quan đến việc doanh nghiệp giao dịch trực tiếp với người tiêu dùng. Trong mô hình này, khách hàng thu thập thông tin, mua các sản phẩm hữu hình hoặc vô hình và sử dụng chúng, trở thành người tiêu dùng cuối cùng.
Tại Việt Nam, trong vài năm trước, mô hình kinh doanh thương mại điện tử B2C có vẻ chưa phát triển mạnh mẽ, không xuất hiện một website thương mại điện tử nào thực sự đứng đầu. Tuy nhiên, trong vài năm gần đây, đã xuất hiện những doanh nghiệp tiên phong và tạo được tiếng vang lớn trong cộng đồng người dùng trong nước. Cụ thể, các trang web như thegioididong.com và dienmayxanh.com đã đi đầu và đạt được sự thành công đáng kể.
Mô hình B2C (Business to Consumer)
Hiện nay, sàn thương mại điện tử đang trở thành xu hướng phổ biến và ngày càng thu hút sự tham gia của nhiều doanh nghiệp. Trong lĩnh vực B2C, các sàn thương mại điện tử nổi tiếng như Lazada mall, Shopee mall, và Shopee Brands đã trở thành những nơi hấp dẫn cho các doanh nghiệp muốn đưa sản phẩm của mình ra thị trường và tiếp cận người tiêu dùng một cách hiệu quả.
Mô hình B2G (Business to Government)
Mô hình kinh doanh thương mại điện tử B2G (Business to Government) là hình thức giao dịch trực tuyến giữa doanh nghiệp và chính phủ hoặc khối hành chính công. Nó liên quan đến việc sử dụng Internet để thực hiện các giao dịch mua bán công, thủ tục cấp phép và các hoạt động có liên quan đến chính phủ. Các doanh nghiệp hiện nay đang cung cấp cho chính phủ những sản phẩm và dịch vụ như: phần mềm quản lý tài chính, hệ thống quản lý nhân sự và đào tạo, giải pháp an ninh thông tin, hệ thống quản lý dự án và công trình, công nghệ trí tuệ nhân tạo và phân tích dữ liệu.
Mô hình G2B (Government to Business)
Mô hình kinh doanh thương mại điện tử G2B (Government-to-Business) là hình thức giao dịch trực tuyến giữa chính phủ và doanh nghiệp. Đây là một trong ba yếu tố chính của chính phủ điện tử. Thương mại điện tử G2B thường không tập trung vào giao dịch thương mại mà chủ yếu liên quan đến việc cung cấp thông tin về luật pháp, quy chế, chính sách và các dịch vụ hành chính công trực tuyến cho doanh nghiệp thông qua Internet.
Mô hình G2B (Government to Business)
Các sản phẩm và dịch vụ mà chính phủ hiện đang cung cấp cho doanh nghiệp, gồm:
- Hệ thống cấp phép kinh doanh trực tuyến.
- Dịch vụ tư vấn và hỗ trợ doanh nghiệp.
- Hệ thống mua sắm công cộng.
- Chương trình hỗ trợ doanh nghiệp.
- Quy định và tiêu chuẩn cho doanh nghiệp.
Trong mô hình này, chính phủ đóng vai trò cung cấp các thông tin và dịch vụ hành chính công cho doanh nghiệp, giúp họ dễ dàng tiếp cận và thực hiện các thủ tục công việc một cách thuận tiện qua Internet. Thương mại điện tử G2B đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự chuyển đổi kỹ thuật số của các hoạt động chính phủ và hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình tương tác với cơ quan chính phủ.
Mô hình C2C (Consumer to Consumer)
Mô hình thương mại điện tử C2C là hình thức giao dịch trực tuyến giữa các người tiêu dùng với nhau. Đây là mô hình kinh doanh có tốc độ tăng trưởng nhanh chóng nhất tính đến hiện tại. Mô hình này thường được thể hiện thông qua các sàn thương mại điện tử hoạt động dưới dạng bán đấu giá trực tuyến, trao đổi rao vặt sản phẩm trên mạng và các giao dịch trực tuyến khác. Hiện nay, mô hình C2C thường thấy gồm : sàn thương mại điện tử, Facebook marketplace, các group bán hàng trên Facebook, các trang đăng bán hàng như Chợ Tốt…
Mô hình C2C (Consumer to Consumer)
Các người tiêu dùng tham gia vào mô hình kinh doanh thương mại điện tử C2C có thể mua bán, trao đổi và chia sẻ sản phẩm hoặc dịch vụ với nhau qua các nền tảng trực tuyến. Mô hình kinh doanh thương mại điện tử C2C cung cấp sự linh hoạt và tiện lợi cho người tiêu dùng, giúp họ tiếp cận các sản phẩm đa dạng và có cơ hội giao dịch trực tiếp với những người khác trong cộng đồng trực tuyến.
Mô hình C2B (Consumer to Business)
Mô hình kinh doanh thương mại điện tử C2B là mô hình kinh doanh, trong đó người tiêu dùng tạo ra giá trị và doanh nghiệp tiêu thụ giá trị đó. Mô hình này đảo ngược vị trí truyền thống giữa người tiêu dùng và doanh nghiệp, khiến người tiêu dùng trở thành nguồn cung cấp giá trị cho doanh nghiệp.
Các phương pháp phân phối dựa trên mô hình kinh doanh thương mại điện tử
Các phương pháp phân phối dựa trên mô hình kinh doanh thương mại điện tử bao gồm bán buôn-bán sỉ, bán lẻ, dropshipping, in theo yêu cầu, nhãn riêng, nhãn trắng, tiếp thị liên kết.
Bán buôn- Bán sỉ (Wholesaling)
Bán buôn – Bán sỉ – Wholesaling là mô hình kinh doanh mà một cửa hàng cung cấp sản phẩm với số lượng lớn kèm theo mức chiết khấu. Trong mô hình này, bạn có thể thiết lập giá bán sỉ cho khách hàng mua hàng với số lượng lớn trên website của bạn hoặc trên sàn thương mại điện tử.
Trước đây, bán buôn chủ yếu tập trung vào hoạt động kinh doanh B2B, tức là doanh nghiệp bán buôn cho doanh nghiệp khác. Tuy nhiên, nhờ sự phát triển của Internet, mô hình bán buôn đã mở rộng thêm các phương thức B2C hoặc C2B. Điều này có nghĩa là bất kỳ ai cũng có thể tham gia kinh doanh bán buôn thông qua thương mại điện tử, không chỉ giới hạn cho doanh nghiệp.
Bán lẻ (Retailing)
Bán lẻ (Retailing) là mô hình kinh doanh trong đó các doanh nghiệp bán sản phẩm hoặc dịch vụ trực tiếp cho người tiêu dùng cuối cùng. Đây là một trong những mô hình thương mại điện tử phổ biến, nơi mà các cửa hàng trực tuyến hoặc các sàn thương mại điện tử cung cấp sản phẩm và dịch vụ trực tiếp cho người mua hàng.
Bán lẻ (Retailing)
Trong mô hình bán lẻ, khách hàng tiếp cận và mua hàng thông qua các nền tảng trực tuyến như trang web, ứng dụng di động, hoặc kênh mua sắm trực tuyến. Bán lẻ cho phép người tiêu dùng dễ dàng tìm kiếm, so sánh giá và mua sắm trực tuyến, đem lại sự thuận tiện và linh hoạt cho họ.
Dropshipping
Dropshipping là mô hình bán hàng không đòi hỏi lưu trữ hàng hoá. Thay vào đó, bạn tập trung vào việc chọn sản phẩm và tiến hành bán hàng. Cụ thể, bạn đưa các sản phẩm lên các nền tảng thương mại điện tử hoặc website của mình. Khi có đơn hàng được tạo ra, bạn thông báo cho nhà cung cấp về thông tin đơn hàng, sau đó nhà cung cấp sẽ tiến hành giao hàng trực tiếp tới khách hàng.
Mô hình Dropshipping cho phép bạn kinh doanh một cách linh hoạt và tiết kiệm về vận hành. Bạn không cần phải đầu tư lớn vào kho hàng hay quản lý quá trình vận chuyển, giúp giảm thiểu rủi ro và chi phí. Thay vào đó, bạn có thể tập trung vào việc tăng cường chất lượng sản phẩm, cải thiện trải nghiệm khách hàng và phát triển chiến lược bán hàng hiệu quả. Dropshipping là một lựa chọn hấp dẫn cho những người muốn bắt đầu kinh doanh trực tuyến mà không cần đầu tư quá nhiều về cơ sở vật chất và quản lý hàng tồn kho.
In theo yêu cầu (Print-on-demand)
Mô hình In theo yêu cầu – POD (Print-on-demand) có sự tương đồng với dropshipping. Trong mô hình này, các doanh nghiệp bán các thiết kế theo yêu cầu trên nhiều loại sản phẩm như áo thun, áo hoodie, quần ôm sát chân (legging), cốc, vỏ điện thoại và vải. Khi bạn đặt một đơn hàng, nhà sản xuất bên thứ ba sẽ in thiết kế đã chọn lên sản phẩm, đóng gói trong bao bì mang thương hiệu và giao hàng trực tiếp cho khách hàng.
In theo yêu cầu (Print-on-demand)
Nhãn riêng (Private labeling)
Nhãn hiệu riêng – Private label là mô hình kinh doanh trong đó nhiều doanh nhân thương mại điện tử mới có ý tưởng sản phẩm tuyệt vời nhưng không có năng lực hoặc tài chính để tự sản xuất sản phẩm. Thay vào đó, họ đặt hàng từ các nhà sản xuất và sau đó dán nhãn, tiếp thị và bán sản phẩm dưới thương hiệu riêng của mình.
Có hai lý do quan trọng khiến nhãn hiệu riêng trở thành một lựa chọn đáng giá cho doanh nghiệp:
- Các sản phẩm nhãn hiệu riêng thường được phát triển, xây dựng thương hiệu và bán bởi một công ty độc lập, làm cho công ty này đứng riêng biệt với các đối thủ cạnh tranh. Chủ sở hữu nhãn hiệu riêng sở hữu quyền thiết kế, thông số kỹ thuật sản phẩm, kỹ thuật sản xuất và quyền độc quyền bán sản phẩm dưới nhãn hiệu riêng. Với vị thế là nguồn cung cấp duy nhất, các sản phẩm nhãn hiệu riêng có thể tạo ra nhu cầu cao và có thể định giá cao nếu được tiếp thị tốt.
- Các sản phẩm private label thường có tỷ lệ lợi nhuận khá cao. Do là người bán duy nhất trên thị trường với nhãn hiệu riêng, họ có thể kiếm lợi nhuận cao từ việc định giá sản phẩm cao hơn.
Nhãn trắng (White labeling)
Nhãn trắng – White label là mô hình kinh doanh tương tự như nhãn hiệu riêng, trong đó các nhà bán lẻ sử dụng tên nhãn hiệu của họ và bán lại các sản phẩm chung từ một nhà cung cấp. Các doanh nghiệp nhãn trắng không phải quản lý quá trình sản xuất và kiểm soát chất lượng sản phẩm, nhưng đối mặt với cạnh tranh đa dạng. Các nhà cung cấp nhãn trắng thường kiểm soát thiết kế bao bì, nhưng không kiểm soát thông số kỹ thuật hoặc chất lượng của sản phẩm.
Vì đại lý bán lẻ bất kỳ nào cũng có thể bán những sản phẩm này, nên các nhà bán hàng thường gặp khó khăn trong việc tạo điểm bán hàng độc nhất (Unique selling points – USP) và sử dụng chiến lược tiếp thị và kênh phân phối để tạo sự khác biệt. Nhãn trắng mang lại sự thuận lợi cho các nhà bán lẻ vì không cần phải đầu tư vào nghiên cứu, phát triển sản phẩm, và sản xuất. Tuy nhiên, để thành công trong mô hình này, các nhà bán lẻ cần phải tập trung vào việc xây dựng thương hiệu riêng và cung cấp giá trị đặc biệt để thu hút khách hàng và cạnh tranh trong thị trường đa dạng.
Tiếp thị liên kết (Affiliate marketing)
Affiliate marketing – mô hình tiếp thị liên kết dựa trên tiền hoa hồng, áp dụng khi các cá nhân, người có ảnh hưởng hoặc người nổi tiếng giới thiệu sản phẩm/dịch vụ của doanh nghiệp tới khách hàng mới thông qua việc gửi link mua.
Đơn giản hơn, khi một người truy cập một trang web thông qua liên kết được đặt trên trang của bạn, bạn sẽ nhận được tiền hoa hồng từ doanh nghiệp dựa trên mỗi đơn hàng thành công hoặc hoàn thành các hành động cụ thể được giao.
Tiếp thị liên kết (Affiliate marketing)
Mô hình Affiliate là một phương pháp hiệu quả để tăng doanh số bán hàng và quảng bá thương hiệu, đồng thời cung cấp cơ hội kiếm thêm thu nhập cho những người tham gia chương trình liên kết.
Theo thống kê của Statista, tính đến năm 2021, hơn 2,14 tỷ người trên toàn thế giới đã mua sắm trực tuyến, chiếm khoảng 27% dân số thế giới. Có thể thấy, trong thế giới hiện đại với sự bùng nổ của công nghệ thông tin và Internet như hiện nay, các mô hình kinh doanh thương mại điện tử đã trở thành những yếu tố chính thúc đẩy sự phát triển và sự thay đổi trong lĩnh vực kinh doanh của các doanh nghiệp.
Xem thêm:
So sánh 3 mô hình thương mại điện tử phổ biến nhất: B2B, B2C, C2C
Tổng quan thị trường thương mại điện tử Việt Nam năm 2021 – 2025
Top 10 xu hướng trong ngành thương mại điện tử toàn cầu
